Урок дlаяхьар.
Урокана кечам бар.
Ц1ера болх толлу.
Дешархоша хаттаршна жоьпаш ло.
Ц1ахь кхочушдина шардар толлу
Кхетораи диктант.
Де суьйренгахьа лестича, шелъяла йолаелира. Малх тоххара Кхашкара-ломана тlехьа керчинера.
— Вало, — элира Пайзуллас тlаьххьара. Со тleвoгIучу хенахь цо шен дерриге а чlерий тIоьрмиг чу дехкина, иза дlабахьа кечбинера.
Изза дира ас. ТIоьрмигаш а эцна, гила-кеманна тle хууш, хаьттира ас цуьнга:
— Кхин лийцин ахь? (М. Кuбuев)

— Оьшучу интонацица еша дийцаран кийсак.
— Цlердешнаш билгалдаха, уьш юкъахь долуш дешнийн цхьаьнакхетарш схьаязде.
Дийца церан лексически маьIна а, грамматическ билгалонаш а.
Дешнийн цхьаьнакхетарш тlepa билгалдаха коьрта а, дозуш долу а дешнаш.
— Xlокху дийцаран кийсак тlехь доккхачу элпаца яздина цlердешнаш дуй? Х1ун маьIa ду церан?
— Гуттара а язйой долара цlераш доккхачу элпаца.
IV. Керла коьчал йовзийтар.
1. Дешнаш тlехь болх.
— Юкъара цIердешнаш бохучу дешнийн цхьаьнакхетарехь юкъара бохучуьнан лексически маь1на муха ду? Даладе масалш.
— Долахь долчу цIердешнийн лексически маь1на муха ду? Кхидолчу цlердешнех къаьстий уьш? Уьш муха хуьлу?
— Адамийн цlераш, фамилеш, гlалийн, яртийп, урамийн, хийн, лаьмнийн цlераш билгалйохий долахь долчу цlердешнаша? Даладе масалш.
V. Iамийнарг тIечIагIдар.
1. Кхочушдо12-г1a шардар.
2. Уьна а, тетрадаш т1ехь а дlаязъе предложенеш:
Сулаев Абун Мохьмад вина 1920-чу шарахь, сен¬тябрь беттан 20-чу дийнахь Гойтlахь.
Грозни-гlаларчу 16-чу школехь 1928-чу шарахь долийна дешар. Дул т1аьхьа Iалхан-Юьртахь а, Ас¬ланбековски юьртахь а дешна Мохьмада.
Нохчийн бакъволчу поэта Сулаев Мохьмада ада¬машка болчу безамна язйина дуккха а байташ, поэ¬маш, дийцарш. Xlapa дкъа а йицлур йоцу цlераш ю церан: «Нохчийчоь», «Haнa, «Зама», «Кавказ» и. дI. кх.
— Оьшучу интонацица дlадеша биографин дакъа.
— Шуна хезний Сулаев Мохьмад вуьйцуш а, цуьнан байташ тlexь яьхна эшарш а? Шайн гергарчаьрга цlахь дийцийта мегар ду цунах лаьцна.
— Кийсак тlерачу цlердешнашна буха сиз хьакха.
— Муьлха цlердешнаш ду уьш?
— Долахь дерш муха яздина?
— Муха язйо книгийн, газетийн, кинофильмийн,
фабрикийн, заводийн, спектаклийн цlераш?
Да га а лоцуш, дlаяздо масалш.

Урокан жам1 дар.

Ц1ахь болх.

Ц1ердош карладаккха.
Кхочушде 14-г1а шардар.

Урокан цIе: Билгалдош, дожарш, легар.
Iалашо: Билгалдашах Iамийнарг карладаккхар.
Цуьнан морфологически билгалонаш таллар. Билгалдош кхечу къамелан дакъойх схьакъасто хаар.
Урок дlаяхьар.
Урокана кечам бар.
ЦIахь бина болх таллар.
Дешархошка уьн т1ехь кехаташца болх бойту:
I-pa кехат.
1. Дlаеша цIахь язйина предложенеш.
2. Дийца цlердешан хийцадаларх лаций. Даладе масалш.
2-гIа кехат.
1. Дlадеша цlахь кхочушдина 10-гIа шардар.
2. Дийца халчу дешнийн нийсаяздарх лаций: жат-
таш, гIаргIулеш, бал (хелхаран), балл(ю). — Муха ду церан лексически маь1нa?
— ХIиттае и дешнаш юкъахь долуш предложенеш.

III. Кхеторан диктант.
Iуьйранна, цхьана татанаша самаваьккхина, меттахь Iуьллура со.
Арахь аьхке елахь а, йовхачу буьйсанан тов кху захь ца хаалора. Чохь шийла яра. Йовхо я шело чеу ер йоцуш дина дара бабин цlенош.
Лохачу, жимачу чохь аьхна дара. Тхов юккъе боькъуш диллинчу сийна басар хьаькхначу дукъохюлу аьлла хеталора суна и аьхналла. (I. Эдилсултан.ов –
Дуй xloкху текст т1ехь билгалдешнаш? Караде уьш.
— Муьлхачу хатгаршна жол ло цара? Даладе масалш.
— Муьлха къамелан декъаца уьйр ю билгалдешнаша?
— Хlунда аьлла цунах «билгалдош?»
— Билгалдешнаш предложенехь муьлха межена хуьлий лела?
IV. Iамийнарг карладаккхар.
1. Кхочушде 16-rla шардар.
2. Xlopa цlердашна бухахь язде маьIицаa догlуш долу билгалдешнаш:
1 II III
Iаж лимон наьрс
цlен можа сийна
мерза муьста шера
боккха керла чаьмаза
муьста жима къаьхьа
3. И дешнаш юкъа а лоцуш, дешнийн цхьаьнакх тарш хlиттаде:
Ке п: цIен. Iаж, можа лuмо

schoolfiles.net

Презентация и конспект урока по чеченскому языку на тему «Имя существительное.Обобщение»(5 класс)

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение «СОШ №56»

Йиллина урок

Урокан ц1е:

Ц1ердош карладаккхар,т1еч1аг1дар.

5 класс

Хьехархо:Абуева Товман Ильмадиевна.

Нохчийн мотт-5 класс

Урокан ц1е: «Ц1ердош карладаккхар».

1алашо: Ц1ердешнийн грамматически билгалонех лаьцна болу хаамаш карлабахар.

Кхочушдан лерина жам1аш:

1.Предметни: бершна ц1ердешнийн маь1нах кхета,хаттарш довза. Берашна хуур ду предложенехь ц1ердешнаш билгалдаха. Ц1ердешнийн грамматически билгалонаш толлур ю бераша.

2. Метапредметни:

• Регулятивни: берашна 1емар ду шайн корматалле хьаьжжина цхьаъ ша, тобанашкахь а болх бан. Берашна хуур ду шайн балха т1ехь рог1алла билгалъяккха,дешар кхиамаш дика хир болчу кепара д1дахьа. Вовшашна юккъехь шайн болх д1асабекъа 1емар ду , шеен-шен белхах жоп дала 1емар ду.

• Коммуникативни: берашна хуур ду шаьш кхетта долу х1ума шайн накъосташна д1адийца , уьш кхето. Шаьш ца кхеттачух лаьцна хьехархочуьнга хатта.

• Познавательни: берашна хуур ду ц1ердешнашна хаттарш х1итто, уьш йозанехь билгалдаха. 1емар ду шайн гайтамашца ц1ердешнийн классаш йовза. Хуур ду дешнаш шина а терахьехь талла , чаккхенаш билгалъяха. Ц1ердешнийн дожарш а девзар ду дешархошна.

3. Личностни: берийн тидам нохчийн метан хаззала ган, цуьнан к1оргалле кхача. Берийн лаам хир бу дешар шайн дахарехь коьрта г1уллакх дина ,Даймехкан дуьхьа къахьега.

Урок д1аяхьар.

1. Ойла т1еерзор (мотивации)

Хьехархочун хьалхара дош.

Де дика хуьлда шун! Шун б1аьра ма-хьаьжжинехь, шун лепа б1аьргаш гича, керла хаарш довза , керлачу серлоне кхача даьхкина аьлла, хетта суна, шу тахана уроке.

Слайд 1.

Урок-иза малх бу, вайна серло луш болу. Тахана вайна массарна а хазахетар лур ду цо аьлла, тешна ю со.Амма малх цкъацкъа мархаша къайлабоккху. Мархаш-шун кхерам бу, шун халонаш ю, уьш тахана урокехь шуна дуьхьала 1иттаяла тарло. Ткъа вай уьш эшо, царна т1ехь толам баккха хьовса деза. Цу т1ехь вайна стен г1о дийр ду аьлла, хетта шуна?

Суна ч1ог1а лаьа, урок чекхйолуш, шун и массо кхерам д1а а баьлла, сатийсам кхочушхуьлийла. Мархаша вайн малх къайла ца боккхийла а.

Ткъа шуьгара сунна дезарг: тидаме хилар, жигаралла, тайна бертахь болх бар, беркате цхьаьна къахьегар.

2. Актуализаци яр(Карладаккхар)

1.Ц1ера болх таллар

Ш.294 таллар(схьалаха текст юкъара ц1ердешнаш).

1.Тобанашкахь болх.

Класс шина тобане йоькъу, царна ц1ерш тохку: Барт, Иман

Шина тобанна х1етал-метал даладо:

-Х1етал-метал хаьийла шуна:

Х1уманаш ,адам билгалдо,

Мила? Х1ун ю? хаттарш до.

Ойлаей хьо дийций вала,

Кхъамелан вай муьлх дахка

Ду со ,чехка алий вала ?

Муьлха къамелан дакъа ду и? (Ц1ердош).

-Ц1ердешан х1ун билгалонаш ю цу байт т1ехь ялийнарш? (Х1уманаш, адам билгалдо, мила? х1ун? хаттарш ду).

-Х1ун 1амор ю вай тахана?

Дагадаийтий вай ваьшна цу къамелан декъах хууш дерг.

Х1ора зезаган патар чу ц1ердешан шайна евзаш йолу морфологически билгало д1а язъе.

Слайд. Кластер х1оттор.

4. Керла тема хьехар.

Т1едиллар: Ц1ердешнаш схьалаха, билгалдаккха терахь

• Вайн берийн делхарх тера дека,

• Хи долу кевстигах а, хилча вас,

• И, беран б1аьрхи санна, лепа.

• Ма летадейша цагечлун къинош.

• Ма хилийша дитташца хьере:

• Дитташца дехаш ду, ма боху, синош

• Хеназа деллачу берийн

дош — нана –

болх – б1аьсте —

лам – коч —

не1 — седа –

Ловзар «Диъ тускар» Хасстоьмаш,стоьмаш т1орказ чу д1анисбе легарехь. Дешнаш тускаршна. картол,наьрс,хорсам,ж1онк,копаста,кхоьш,бурак,хох,бурч,1аж,хьач,кхор,балл,хьайба.б1ар,шаптал,г1абакх,туьрк.

Совнаха дош караде:

1 тоба

1)Дохк ,х1аваъ, деша,хьекъал

2)шахьар, стогалла, ц1ерпошт,лаха

2 тоба:

• 1)сихалла,ала, даар,хьехар; 2)сингаттам,х1ордахо.дийца,кхетам;

Уьн т1е д1аяздо.

5. Сада1аран миноташ.

Олхазарш

Диттийн гаьннаш лестадеш,

Ловзуш лела олхазарш — Ц1ир—ц1ир—ц1ир! (Ч1ог1а)(Олхазарша санна, куьйгаша лестош,бераш уьду, хьехархочунна т1аьхьа байташ а олуш)

Дийнахь сарралц уьш дийки,

Голашт1е охьаховшу, куьйгаш беснеш к1ел а дохкуш, наб кхета.)

Бераш дийша ца дити:- Ц1ир—ц1ир—ц1ир. (Чог1а)

Буьйса юьйли –уьш д1атий,

Массарна а набкхийти: —Ц1ир—ц1ир—ц1ир! (Халла хезаш).

Чекхдаха кицанаш
Т1адамийн метта чаккхенаш а язъеш ,хьаладуза кицанаш,дожарш билгалдаха.

• Сер.. ца бина х1оз,г1ожах балур бац.

• Ц1ар.. бегаш ма бе, хи. ма теша

• Дикачу пхьид. шен 1ам хестабо.

• Сихал.. –сонталла, собар-кхетам.

• Доттаг1 коьрте хьожу , мостаг1 когаш.. хьожу.

• Шен нен..сий лардечо –Даймехк.. сий а лардийр ду.

Къамел кхиор.(Синквейн х1оттор).

Дош Даймохк

• Хаза,оьзда,к1оршаме Мерза,хьоме,беза

• Велаво,велхаво

• Меттан 1илманан дакъа ду

• Ц1ердош

Шун х1ораннан а шайн-шайн стих-ни кхоллаелла. Иштачу стих-х «синквейн» олу. Дуьххьара иштта стих-ни язйинарш французаш бу, цунах цара синквейн олу.

7. Жам1 дар.

8. Рефлекси яр.

Урок д1айолалуш вай дийцира шун кхерамах а, халонех а лаьцна. Уьн т1ехь д1алатийна малх бу. Нагахь шайн кхерам биснехь, х1ора тобанера цхьаццамма цу малхана т1е марха латайо, ткъа шаьш халонаш эшийнехь, шайн кхерам д1абаьллехь, вайн малх серлабоккху аш шайн стоьлаш т1ера з1аьнаршца. Тахана а, массо дийнахь а лепийла шуна вайн дашо малх! Дела реза хуьлда шуна!

9.Дешархоша шаьш шайн мах хадор.

infourok.ru

⭐ Нохчийн мотт 5 класс янгульбаев гдз — Рейтинг сайтов по тематике на RANKW.RU

rankw.ru